Het is op het strand van La Baule dat ik, voor het eerst, hoorde spreken over de "Kruisvaarders van Meiningen". Ik stond op het punt mijn nichtje te fotograferen toen een man, die rustig voor zijn tentje zat te dommelen, het woord tot mij richtte.
- Voilà een goeie manier om zijn beste vriendin te doden, sprak hij.
Ik bekeek het personage. Zestig jaar ongeveer, benig gezicht, heldere ogen onder een grote panama.
- Waarom zegt u dat ?
Hij knikte met zijn hoofd.
- Weet u dan niet dat wij ervoor moeten zorgen de sporen te vernietigen die wij achterlaten ?
Deze wijze van spreken wekt altijd mijn belangstelling op. Ik zette mij neer naast hem in het zand en we begonnen wat te praten. Al snel stelde ik vast dat hij lid van een secte was wiens voornaamste doel eruit bestond te vechten tegen de uitbeelding van de mens.
- De cultus van fotograferen is bezig de wereld naar zijn ondergang te voeren, deelde hij me mede. Als de mensen eens wisten hoe gevaarlijk het is om gefotografeerd te worden zouden zij even bang voor een revolver als voor een Kodak zijn. Wanneer het zicht van de mens niet verder reikt dan slechts het uiterlijke dan loopt de beschaving groot gevaar...
- Zonder twijfel heeft u gelijk, zei ik ; maar uw vergelijking tussen een fototoestel en een vuurwapen lijkt me toch wel ietsjes overdreven.
Hij glimlachte me aan en ik las goedertierenheid in zijn ogen.
- Deze vergelijking is integendeel uiterst juist mijnheer, zei hij zachtjes. De fotografie is zonder twijfel de duivelachtigste uitvinding der moderne tijden. De algemeen gebruikte uitdrukking "een foto nemen" is veel pertinenter dan u aanneemt. Want men "neemt" wel degelijk een gedeelte van u... U weet toch wel dat ons lichaam door een "aura" wordt omringd, waarvan de omvang en de densiteit, om een term te gebruiken ontleend aan de materialistiese vocabulaire, van het hoogste belang is. Welnu, iedere foto steelt een stukje van dit aura. Een deel van die beschermende enveloppe, noodzakelijk voor ons psychies evenwicht, wordt ons ontnomen en blijft aan elk van de portretten kleven die er van ons gemaakt worden.
Men heeft beweerd dat de Franse taal kabalisties is omdat sommige woorden over duizelingwekkende voortzettingen beschikken of over een tweede, esoteriese betekenis. Dat is juist, en ik zal u er een voorbeeld van geven. Wanneer u kalmpjes zegt : "Die foto vertegenwoordigt mij", denkt u dan aan de echte betekenis van dat woord ? Neen ! U vergeet dat "vertegenwoordigen" "tegenwoordig maken" betekent ; welnu, indien die foto u "tegenwoordig maakt" dan is het omdat deze wel degelijk een deel van uw aanwezigheid bevat...
Er zit dus iets van u in, iets van uw wezen, nogal dom en gevaarlijk verspreid in foto-albums, in lijsten, in portefeuille's, in damestassen, in kranten misschien of in bioscoopfilms... En des te erger voor uw gezondheid, uw geest en uw ziel !...
Een dringende vraag lag al een tijdje op mijn lippen :
- Zit er een foto op uw paspoort ?
De man bukte het hoofd :
- Helaas ! U raakt daar een tere materie aan... Ja, natuurlijk heb ik er een, het is immers verplicht, maar ik heb me opgesteld in een verdedigende houding om het kwaad te keren...
Daar ik hem vroeg waaruit dat verdedigingsmiddel dan wel bestond opende hij zijn portefeuille, trok zijn rijbewijs tevoorschijn en wees naar de foto die erop was geplakt.
- Kijkt u maar !
In het begin herkende ik hem niet. Op de pasfoto zag hij er woest uit, met een wrange mond, een gemene blik die schril afstak tegen zijn natuurlijke sympathieke uitstraling. Mijn verbazing opmerkend wilde hij 't mij wel uitleggen.
- Er bestaat nog een ander gevaar. En daar heb ik me tegen willen wapenen. Wanneer u poseert koestert u in het algemeen geen kwade gevoelens omtrent de persoon die u fotografeert en die "smile !" tegen u roept. Integendeel. Want het is bijna altijd een bevriend iemand. U ontspant dus, u "opent" zich en u laat een energie ontsnappen die u normaal voor u zou houden bij antipathieke lui. Door zo te doen stelt u zich wel heel kwetsbaar op en het is in die toestand dat men u "neemt". Welnu, in welke handen komt die foto, waarin u echt aanwezig bent, terecht ? Niemand die het weet ! En morgen, of over vijftig jaar, bezitten uw ongenadigste vijanden een stukje karton waarop u staat te glimlachen, zo een gedeelte van uw ziel blootleggend...
Mijn Leica begon me in de handen te branden. Ik legde het ding terug in een strandtas. De man zag mijn gebaar en glimlachte :
- Het is nog veel erger. U heeft, naar ik aanneem, vast wel over betoveringen horen spreken... Eeuwenlang ging dat met behulp van een wassen pop waarin ofwel nagels ofwel haren van de te verwensen persoon werden gestopt. Tegenwoordig is een eenvoudige foto al genoeg zullen degenen die zich met magie ophouden u verzekeren. Is dat geen bewijs dat de foto inderdaad een deel van de poserende persoon bevat ?...
De mensen zijn tovenaarsleerlingen geworden, bezig zich uit te roeien met hun Leica's, Kodaks en Rolleiflexen zonder het te beseffen... Onze groep werd gesticht om deze regelrechte zelfmoord der mensheid te voorkomen, in 1920, in Meiningen, door een Duitse magiër, Helmutt Fischer. Deze man stond reeds lang in contact met de Hogere geesten die hem vroegen de gevaren der fotografie aan het daglicht te brengen. "Begin een kruistocht !" fluisterden zij hem toe. "Ga en vernietig deze duivelse uitvinding. Ga en bescherm de mensen tegen henzelf. Ga en red de zielen die verbrokkelen... De fotografie ontwricht je broeders en maakt hen dolzinnig. Sticht een groep van puren en red de wereld !"
Hij zuchtte :
- Helmut Fischer begon ermee al de foto's van hemzelf te vernietigen. Onmiddellijk voelde hij zich stukken lichter, beter, sterker, gelukkiger en intelligenter. Hij stichtte toen de groep van de "Kruisvaarders van Meiningen" met zijn vrouw en vrienden die hij al bekeerd had. In het begin van het nazisme moest hij uitwijken naar Frankrijk. Hij stierf er in 1939, net voor het uitbreken van de oorlog, maar de kruisvaart gaat door...
- Uw aktie is dus om de schadelijkheid der fotografie aan de kaak te stellen en te verhinderen dat de mensen zich laten "nemen" !
- Neen ! We doen nog veel meer... Wij herstellen diegenen die zich hebben laten aantasten...
- Met welke middelen ?
De man legde zijn hand op mijn voorarm :
- Indien ons oeuvre u interesseert, mijnheer, kom dan in september een van onze bijeenkomsten bijwonen. Misschien dat u het licht ontvangen zult dat u de keerzijde der dingen zal laten zien...
Ik nam mij voor dat niet te willen missen...
In oktober maakte ik een afspraak met mijn iconoclast die mij, op een avond, naar een hôtel particulier niet ver verwijderd van de Trocadéro bracht. Wij stapten de salon binnen. Een dertigtal personen bevonden zich er reeds, in kleermakershouding op het tapijt. Voor de open haard, waarin een laaiend vuur brandde, merkte ik een enorme stapel tijdschriften op en een mand die foto's in alle maten bevatte.
- Dat zal dadelijk allemaal in het vuur worden geworpen, zei mijn compagnon tegen me.
Wij namen op onze beurt plaats.
Een man van ongeveer vijftig jaar, tamelijk corpulent met een astrakan muts op zijn hoofd schreed naar binnen en stelde zich leunend op tegen de haard. Het was de huidige meester der "Kruisvaarders van Meiningen", de opvolger van Helmutt Fischer...
Op een mierzoete toon schetste hij een nogal somber beeld van de situatie.
- Vrienden, het gevaar neemt elke dag toe. Nog nooit, ondanks onze aktie, werden er zoveel foto's genomen. Welnu, nog nooit was wat men de elite noemt zo ontwricht, nog nooit waren onze politieke leiders zo ijlhoofdig, nog nooit toonden onze toneelspelers zich zo onevenwichtig... Slachtoffer van hun populariteit worden die mensen "gemitrailleerd" - zelden was een woord zo goed op zijn plaats - door de journalisten en zien wij hoe zij in depressie's verstrikt raken, in allerlei soorten uitspattingen van de "dolce vita", in een vroegtijdige kindsheid die tot waanzinnige redeneringen en handelingen voert.
De stem van de meester beefde.
- De tijden zijn zorgwekkend ! Bedenk dat het merendeel van die ongelukkigen zware verantwoordelijkheden dragen en strategiese posities bekleden. Onder hen zijn er die ons regeren, anderen hebben een extreme invloed op de jeugd... Het gaat dus om de toekomst van ons land, van ons ras en van de gehele mensheid... Daarom dan ook smeek ik u ! Breng zoveel mogelijk foto's mee van beroemde mensen, van artiesten, van grote schrijvers, van staatshoofden, om deze te vernietigen !... Dankzij ons zullen deze lichtzinnigen een beetje van hun wezen, een beetje van hun verstand, een beetje van hun verloren intelligentie terugvinden...
De meester glimlachte :
- Naast deze bijzonder aangetaste mensen zijn er anderen, meer in de schaduw, maar naaster aan ons hart : familie, vrienden, die wij willen helpen om hun eenheid terug te vinden. Breng ook foto's van hen mee, samen zullen wij ze verbranden in de vreugde eens iets èchts liefdadigs te doen !
Aldus gesproken nam hij plaats en een jonge vrouw ging rond met een grote zilveren schaal langs de rijen. Religieus wierpen alle Kruisvaarders er stapels foto's in. Ik deed er ook een van mij bij, voor het geval dat.
Eenmaal deze vreemde collecte achter de rug, ledigde de jonge iconoclaste de inhoud van de schaal in de al halfvolle mand voor de haard. Dan, ten overstaan van de ingetogen aanwezigen, begon ze de tijdschriften te verscheuren en in het vuur te gooien.
- Vanavond, dankzij ons, zullen een aantal mensen die al heel gevaarlijk bezig waren zichzelf te verliezen zich weer hervinden, zei de meester met een glimlach.
Daarna was het de beurt aan de foto's. De jonge vrouw ledigde de inhoud van de mand in het vuur. Alles ging langzaam in groene vlammen op.
En, op die avond, wonnen Michel Debré, Zappy Max, Brigitte Bardot, Jean-Paul Sartre, Zavatta, president Kroetsjov, le Père Duval, Johnny Hallyday, Edith Piaf, prinses Margaret en uw dienaar (onder anderen), een beetje van zichzelf terug...
Guy Breton
Les Nuits Secrètes de Paris
Editions de Saint-Claire
Neuilly-sur-Seine, 1963
vertaling : MN
megalithieke torii ; zuid- Frankrijk
